Etykieta wpisu: WITAMINY.
Kwas foliowy - inne nazwy to folacyna, witamina B9, witamina B11, witamina M. To organiczny związek chemiczny z grupy witamin B. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa folium oznaczającego „liść”. Kwas foliowy występuje w żywności w postaci folianów, dlatego często termin witamina B9 utożsamia się z całą grupą związków (ustalono, że może istnieć teoretycznie ok. 150 rozmaitych form kwasu foliowego; w przyrodzie jest ich nieco mniej, bo około 20 rodzajów).
Należy pamiętać, że kwas foliowy w czystej postaci nie występuje w pożywieniu, jego źródłem są związki, które dopiero w jelicie cienkim ulegają przemianie do kwasu foliowego i w tej postaci są wchłaniane. Jego biologicznie aktywną formą jest kwas lewomefoliowy (5-MTHF). Kwas 5-metylotetrahydrofolian, 5-MTHF pełni istotną funkcję w syntezie DNA, konwersji homocysteiny do metioniny, metaboliźmie cysteiny oraz syntezie neuroprzekaźników (serotoniny, dopaminy i norepinefryny).
Kwas lewomefoliowy powstaje z 5,10-metylenotetrahydrofolianu w reakcji katalizowanej przez reduktazę metylenotetrahydrofolianu (MTHFR). Mutacje genów kodujących MTHFR zostały powiązane z predyspozycjami do m.in. choroby niedokrwiennej serca, nowotworów, wad cewy nerwowej oraz wystąpienia zespołu Downa. Upośledzenie mechanizmu MTHFR powoduje także zmniejszenie syntezy serotoniny u osób z problemami neuropsychiatrycznymi, z tego względu tarapia wysokimi dawkami kwasu lewomefoliowego ma zastosowanie m.in. w leczeniu wspomagającym depresji.
Kwas foliowy, podobnie jak wszystkie witaminy, pełni w organizmie szereg istotnych funkcji. Jest substancją egzogenną, musi być dostarczony z pożywieniem, gdyż sam organizm nie potrafi go wytworzyć. Kwas foliowy bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, czyli materiału genetycznego komórek, co czyni go niezbędnym w procesie wzrostu i rozmnażania. Bierze udział w zachowaniu materiału genetycznego i przekazywaniu cech dziedzicznych komórek.
Obecność kwasu foliowego jest także niezbędna do produkcji czerwonych ciałek krwi – niedostateczna ilość tego składnika może powodować zaburzenia tego procesu i w konsekwencji doprowadzić do anemii.
Wpływa na nasz system nerwowy i mózg. Pełni ważną rolę w procesie tworzenia serotoniny działającej kojąco oraz uspokajająco i noradrenaliny, która jest odpowiedzialna za energię człowieka. Pomaga radzić sobie ze stresem. Badania wykazały, że osoby o mniejszym stężeniu kwasu foliowego we krwi łatwiej i częściej popadają w depresję.
W układzie pokarmowym pomaga w sprawnym funkcjonowaniu wątroby, jelit i żołądka oraz tworzy sok żołądkowy. Ponadto kwas foliowy zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, żołądka, szyjki macicy.
Wraz z innymi witaminami z gruby B wpływa też na poziom homocysteiny – aminokwasu, od którego zależy stan naszego zdrowia. O ile średnie i niskie stężenia tego aminokwasu nie stanowią dla nas zagrożenia, o tyle jego wysokie stężenie może zaburzać procesy fizjologiczne komórek. W szczególności dotyczy to tkanek podlegających intensywnemu rozwojowi. Ostatnie badania naukowe dowodzą, że podwyższone stężenie homocysteiny często towarzyszy chorobom serca, zawałom, wylewom i zakrzepom żylnym. Aminokwas ten może bowiem ułatwiać utlenianie „złego” cholesterolu, który w takiej formie ma większy wpływ na powstawanie zmian miażdżycowych. Ponadto homocysteina przyśpiesza rozwój miażdżycy, uszkadzając naczynia krwionośne i obniżając poziom tlenku azotu – związku, który je rozszerza.
To dobry przyjaciel męskiego nasienia. Drodzy panowie, gdy staracie się o potomka, nie tylko wasze partnerki powinny szczególnie zwracać uwagę, by kwasu foliowego nie zabrakło w diecie. Witamina dba również o jakość męskiego nasienia. Z badań wynika, że panowie, których dieta jest w nią uboga, produkują mniej plemników.
Kwas foliowy jest witaminą rozpuszczalną w wodzie, jest bardzo wrażliwa na działanie wysokiej temperatury, promieni słonecznych oraz niskiego pH. Znaczne straty tej witaminy, sięgające 50–90% zawartości wyjściowej, następują w czasie przetwarzania i gotowania żywności, zwłaszcza w dużej ilości wody. Świeże warzywa liściaste przechowywane w temperaturze pokojowej mogą stracić w ciągu 3 dni nawet do 70% wyjściowej zawartości folianów. Osiągnięcie odpowiedniego poziomu kwasu foliowego w organizmie wyłącznie przez spożywanie produktów bogatych w tę witaminę jest trudne, a wręcz niemożliwe. Dlatego przyjmowanie suplementów diety z kwasem foliowym często jest konieczne. Supelemtacja farmakologiczna musi być połączona z odpowiednią dietą.
Zapasy ustrojowe tej witaminy u zdrowego, dobrze odżywionego mężczyzny wynoszą 5–10 mg, z czego niespełna połowa znajduje się w wątrobie. Okres wyczerpania zapasów ustrojowych wynosi 3–4 miesiące.
Prawidłowa podaż kwasu foliowego jest niezwykle istotna u kobiet w ciąży. To substancja niezbędna do prawidłowego rozwoju płodu. Kwas foliowy w ciąży jest szczególnie ważny podczas początkowych etapów, ponieważ wówczas kształtuje się mózg i rdzeń kręgowy. Niedobór kwasu foliowego może spowodować wady cewy nerwowej. Dlatego kobietom planującym zajść w ciążę (przez okres począwszy od trzech miesięcy przed planowaną ciążą, aż do dwunastego tygodnia ciąży) zaleca się suplementację kwasu foliowego. Dzienna dawka kwasu foliowego wynosi 0,4 mg. W pierwszym trymestrze ciąży może być zwiększona do 1 mg.
W praktyce, ze względu na duży odsetek ciąż nieplanowanych, zaleca się, aby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, przyjmowały stale doustną suplementację kwasu foliowego w dawce 0,4 mg. U kobiet, które urodziły już jedno dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się profilaktykę dawką 5 mg kwasu foliowego na dobę. Ponadto, niedobór kwasu foliowego w ciąży ma wpływ nie tylko na zdrowie dziecka, ale także kobiety ciężarnej. Niski poziom witaminy B9 może przyczynić się m.in. do rozwoju anemii u ciężarnych.
Wykazano także, że kobiety z niedoborem witaminy B9 mają większe ryzyko poronienia, wcześniactwa oraz pojawienia się u dziecka innych wad wrodzonych (rozszczep wargi i podniebienia, niektóre wady serca i kończyn). Polska statystyka występowania wad cewy nerwowej u niemowląt osiąga jeden z wyższych poziomów na tle krajów europejskich. Jedno na 1000 dzieci rodzi się z tą wadą, rocznie łącznie około 300 dzieci. Zadziwiające, że w 90% dzieci te rodzą się zupełnie zdrowym rodzicom, wolnym od obciążeń genetycznych.
Nie potwierdzono, by stosowanie kwasu foliowego zwiększało odsetek ciąż wielopłodowych, maskowało istniejący niedobór witaminy B12 (i związane z nimi zaburzenia neurologiczne), powodowało reakcje alergiczne lub zwiększało ryzyko niektórych chorób nowotworowych. Zaobserwowany ostatnio statystyczny (ale jeszcze nie przyczynowy) związek między stosowaniem nadmiernych dawek kwasu foliowego u kobiet w ciąży i występowaniem autyzmu u ich dzieci wymaga przeprowadzenia dalszych badań klinicznych.
Niedobory kwasu foliowego najczęściej przytrafiają się kobietom w ciąży, osobom starszym oraz dzieciom - szczególnie tym nadpobudliwym. Na niedobór kwasu foliowego mogą wskazywać również choroby jelit, które powodują zahamowanie prawidłowego wchłaniania się pokarmów. Kolejną z przyczyn niedoboru kwasu foliowego są choroby nadczynności tarczycy, miąższu wątroby i choroby nowotworowe.
Skutki niedoboru (hipowitaminozy) kwasu foliowego to:
- zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w organizmie
- mała ilość czerwonych ciałek we krwi, tzw. niedokrwistość megaloblastyczna (makrocytowa)
- uczucie przemęczenia i kłopoty z koncentracją
- stany niepokoju, lęku, depresja, nadmierna drażliwość
- upośledzenie funkcji układu nerwowego: bezsenność, roztargnienie, problemy z pamięcią
- zaburzenia w trawieniu i we wchłanianiu składników odżywczych, niedożywienie biegunka, wymioty, zmniejszony apetyt, obniżona masa ciała
- stany zapalne języka oraz błony śluzowej warg, pęknięcia i łuszczenie się warg
- zajady w kącikach ust, bóle głowy, kołatanie serca, przedwczesna siwizna
- u dzieci i młodzieży zahamowanie wzrostu
- powstawanie ciężkich zaburzeń rozwojowych u płodu (wady cewy nerwowej)
- spowolnienie syntezy DNA i replikacji (podziału) komórek
- upośledzenie wytwarzania białych krwinek, co może skutkować osłabieniem odporności.
Skutki nadmiaru (hiperwitaminoza) kwasu foliowego:
- bezsenność, rozdrażnienie, depresja
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności, wzdęcia, utrata apetytu,
- skórne reakcje alergiczne (wysypka, zaczerwienienie, swędzenie)
- w rzadkich przypadkach skurcz oskrzeli
- nadmiar kwasu foliowego w czasie ciąży zwiększa ryzyko zachorowania przez dziecko na astmę
- u niektórych osób mogą tworzyć się szkodliwe kryształy folacyny w moczu, uszkadzające nerki
Gdzie znajdziemy kwas foliowy?
Znajduje się w warzywach liściowych, głównie w szpinaku, ale także w sałacie, kapuście, natce pietruszki, brokule, szparagu, kalafiorze, brukselce oraz w mniejszych ilościach w pomidorze, grochu, fasoli, soczewicy, soi, buraku, orzechach, słoneczniku, drożdżach piwowarskich, wątrobie, żółtku jaja, pszenicy, pomarańczy, bananie i awokado.
Wchłanianie przez organizm witaminy B9 poprawiają: witamina B, witamina B6, witamina B12, kwas para-aminobenzoesowy, witamina H oraz witamina C.
Kwas foliowy trzeba zażywać z żelazem i witaminą C, bowiem w prawidłowych ilościach pobudzają one aktywność kwasu foliowego. Do jej uaktywnienia potrzebna jest również - witamina B12, obecna głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Z tego względu te dwie przedstawicielki rodu B najlepiej spożywać w parze. Kwas foliowy z zielonolistnych warzyw warto konsumować w towarzystwie czerwonego mięsa, podrobów czy ryb.
Kwas foliowy występuje we krwi jako 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF) w połączeniu z albuminą (słabe wiązanie), lub w niewielkiej ilości, z białkiem wiążącym foliany (o dużym powinowactwie). Metabolizm 5-MTHF istotnie zależy od witaminy B12 – w przypadku jej niedoboru nie jest on przekształcany do THF - związku niezbędnego w wielu reakcjach chemicznych.
Wrogami witaminy B9 są m. in. światło, wysoka temperatura, alkohol, kofeina, stres, środki antykoncepcyjne czy choroby wątroby. Jego zapasy uszczupla zła dieta i ciągłe odchudzanie.
Jaka dawka jest zalecana?
U kobiet i u mężczyzn zapotrzebowanie jest bardzo podobne ok. 0,4 mg na dzień. O odpowiedni poziom kwasu foliowego powinny zadbać kobiety w ciąży i podczas laktacji. Zapotrzebowanie wynosi kolejno 0,7 mg i 0,6 mg dziennie. Stosując się do tych zaleceń, należy wziąć pod uwagę, że biodostępność (przyswajalność) syntetycznego kwasu foliowego jest znacznie większa niż folianów zawartych w naturalnych składnikach spożywczych i wzbogacanych produktach spożywczych (1 mg syntetycznego kwasu foliowego jest ekwiwalentem 2 mg folianów zawartych w żywności, a 1 mg kwasu foliowego we wzbogaconych produktach 1,7 mg folianów zawartych w naturalnych pokarmach).
Nie zaleca się stosowania większych niż 1 mg dawek (w preparatach wielowitaminowych bez recepty znajduje się od 0,4 do 0,8 mg kwasu foliowego). Większe dawki kwasu foliowego (4 mg dziennie) stosuje się tylko u kobiet, które urodziły już dziecko z wadą cewy nerwowej.
Dodatkowo zaleca się suplementację podczas leczenia hormonalnego, stosowania środków antykoncepcyjnych, sulfonamidów, leków nasennych i aspiryny oraz osobom po 55 roku życia i narażonym na przewlekły stres.
Zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy występuje także u pacjentów poddawanych dializom, z zespołem złego wchłaniania, z zaburzeniami trawienia, w rekonwalescencji, przy uporczywych biegunkach, u osób spożywających duże ilości alkoholu i kawy, palących papierosy, zażywających nadmierną ilość leków.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz