Cynk - ważny mikroelement dla zdrowia, urody i męskości.

Ten artykuł powstał z kompilacji tekstów/wiadomości znalezionych w Internecie.

http://www.solgar.pl/wiedza/leksykon/cynk,  
http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,101460,15774280,Cynk___mikroelement_dla_zdrowia__urody_i_meskosci.html, http://www.vitatorun.pl/zakazan/30,zapotrzebowanie_cynku.html, 
http://kobieta.onet.pl/zdrowie/profilaktyka/cynk-pierwiastek-niezbedny-dla-zdrowia/fjwkd, http://www.solgar.pl/wiedza/leksykon/cynk

 


Cynk jest mikroelementem potrzebnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest niezbędny do prawidłowego działania około 200 różnych enzymów, w tym również tych odpowiedzialnych za budowę białka oraz DNA i RNA. Kieruje kurczliwością mięśni i bierze udział w tworzeniu insuliny. Cynk umożliwia utrzymywanie optymalnego stężenia witaminy A we krwi i jej zużycia przez tkanki. Uczestniczy w procesie mineralizacji kości i regeneracji tkanek. Wpływa korzystnie na pracę układu odpornościowego. Poza tymi właściwościami, cynk:

• pobudza pracę trzustki, grasicy, prostaty,
• uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów,
• jest naturalną obroną przed przeziębieniem, grypą, zapaleniem spojówek, grzybicą i innymi infekcjami,
• wzmacnia odporność, pomaga łagodzić objawy chorób autoimmunologicznych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów),
• poprawia sprawność intelektualną, zapobiega demencji, wspomaga leczenie depresji i schizofrenii,
• chroni plamkę żółtą oka przed zwyrodnieniem i zmniejsza uczucie dzwonienia w uszach,
• wpływa korzystnie na płodność, reguluje miesiączkowanie,
• jest niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozwoju płciowego, przeciwdziała chorobom prostaty,
• wspomaga leczenie cukrzycy i niedoczynności tarczycy,
• łagodzi objawy osteoporozy, hemoroidów, zapalenia jelit, choroby wrzodowej,
• chroni komórki przed niszczącym działaniem wolnych rodników,
• przyśpiesza gojenie się ran, łagodzi podrażnienia skóry, jest skuteczny w leczeniu trądziku różowatego i trądziku młodzieńczego, poparzeń, wyprysków,
• wzmacnia włosy i paznokcie
• jest niezbędny do prawidłowego odczuwania smaku i zapachu

Cynk przydaje się dzieciom i młodzieży, zwłaszcza w kresie dorastania, ponieważ jest niezbędny do prawidłowego działania hormonu wzrostu. Ma także wpływ na działanie gonadotropin, hormonów odpowiedzialnych chociażby za prawidłowy rozwój genitaliów (w szczególności u chłopców).

Mikroelement ten to prawdziwy przyjaciel męskiej potencji. Przyczynia się na przykład do lepszej pracy gruczołu krokowego i zwiększonej produkcji testosteronu. Odgrywa także istotną rolę w produkcji spermy oraz podtrzymywaniu żywotności plemników. Źródła podają, że ponad połowa wszystkich mężczyzn cierpi na łagodny przerost prostaty na którymś etapie życia. Próby kliniczne wykazują, iż suplementacja cynkiem zmniejsza objawy powiększenia gruczołu prostaty oraz jego wielkość u większości pacjentów z łagodnym przerostem stercza. Ponadto stwierdzono, że niejednemu mężczyźnie, który ma zaburzenia potencji, mogą znacznie pomóc dodatki żywieniowe z cynkiem i witaminą B6.

Cynk jest również niezbędny dla prawidłowego działania trzustki i tarczycy. Po pierwsze uczestniczy w magazynowaniu insuliny. Bierze również udział w przekształcaniu tyroksyny (T4) w trójjodotyroninę (T3).
Regularne spożywanie cynku (podobnie jak witamin C, A oraz kwasu foliowego) jest także istotne dla właściwego funkcjonowania systemu immunologicznego, broniącego nas przed infekcjami. Jednocześnie pierwiastek ten odpowiada za prawidłowy przebieg przemian witaminy A, niezbędnej dla naszego wzroku.

Cynk posiada niezwykły wpływ na system immunologiczny człowieka. Zwiększa ilość i aktywność komórek, odgrywających znaczącą rolę w układzie odpornościowym organizmu. Są to przede wszystkim: "komórki żerne" (ich zadaniem jest wchłanianie i unieszkodliwianie zarazków oraz innych obcych ciał) oraz "komórki pamięci immunologicznej" (powstają po pierwszym spotkaniu z bakteriami i wirusami, a przy następnym spotkaniu pamiętają o nich, więc niezwłocznie uruchamiają produkcję specyficznych komórek do ich zabijania oraz produkcję przeciwciał).
Tak więc cynk ma wyjątkowe działanie z punktu widzenia systemu immunologicznego, którego nie da się zastąpić żadnym innym składnikiem mineralnym. Im mniej cynku w organizmie, tym słabszy będzie system immunologiczny. Jednym z efektów niedoborów będzie podatność na zakażenia.  

Cynk uczestniczy praktycznie we wszystkich aspektach działania układu immunologicznego, włączając grasicę (główny organ układu odpornościowego), oraz w produkcji i aktywności białych krwinek (tj. limfocytów i limfocytów T). W przypadku grasicy suplementacja cynkiem ma bardzo duży wpływ na wydzielanie hormonu grasicy tymuliny. Ma to korzystny wpływ na osoby w każdym wieku, ale jest ono szczególnie istotne w odbudowie funkcji immunologicznych u osób starszych. Jego niewielka dzienna ilość w ciągu 2-3 tygodni odbudowuje grasicę starszych osób do poziomu dwudziestolatków!!! 

Dzięki niemu w naszym organizmie utrzymuje się właściwe stężenie frakcji HDL-cholesterolu (tzw. "dobrego cholesterolu").

Cynk to także prawdziwe dobrodziejstwo dla urody. Zbawiennie działa głównie na naszą skórę. Przede wszystkim pomaga pozbyć się wyprysków, trądziku, a także ogranicza nadmierny łojotok. Przyczynia się do ochrony komórki przed stresem oksydacyjnym, który przyspiesza proces starzenia. Wzmacnia także osłabione włosy i paznokcie, a nawet pobudza ich wzrost. W postaci tlenku korzystnie wpływa na odnowę tkanek i proces gojenia ran, a przy tym łagodzi podrażnienia. Często możemy go znaleźć np. w kremach ochronnych dla niemowląt.
Cynk jest bardzo skutecznym składnikiem redukującym zmarszczki i zwiotczenie skóry. W codziennej diecie przeciw zmarszczkom nie powinno zabraknąć tego składnika. Wspomaga on produkcję kolagenu, co w efekcie opóźnia procesy starzenia się skóry. Ponadto przeciwutleniacze znajdujące się w cząsteczce cynku również przyczyniają się do zmniejszenia objawów starzenia się.  

Ponadto po preparaty z cynkiem (w tym na przykład płyny do płukania ust lub tabletki do ssania) mogą sięgać również osoby, które mają problem z nieprzyjemnym zapachem z ust. Pomaga bowiem zwalczyć bakterie odpowiedzialne za jego powstawanie, a także - dłużej utrzymać świeży oddech.

Tak jak miedź i mangan, cynk jest niezbędnym składnikiem minerałowym enzymu dysmutazy ponadtlenkowej (SOD). SOD jest jedną z najsilniejszych substancji wytwarzanych przez organizm w celu ochrony komórek. Co ciekawe, naukowcy wykazali silny związek statystyczny wśród ssaków pomiędzy poziomem dysmutazy ponadtlenkowej a długością życia.

Może być stosowany w leczeniu wspomagającym niedoczynność tarczycy, a także cukrzycy, ponieważ zwiększa stężenie insuliny. Metabolizm glukozy i poziom cukru we krwi zależą od odpowiedniej ilości cynku w organizmie. Cynk również współpracuje z chromem i innymi składnikami odżywczymi w celu ułatwienia wykorzystania insuliny przez komórki.

U osób z zaćmą często występują niedobory cynku, co prowadzi między innymi do innych problemów takich jak osłabiony metabolizm glukozy w soczewkach. Stwierdzono, że suplementy cynku wspomagają wykorzystanie glukozy w tkankach oka.   

Jest również istotny dla prawidłowej pracy mózgu. Wspiera funkcjonowanie między innymi procesów percepcji czy zapamiętywania. Niedobór cynku ma związek z zaburzeniami uczenia się, zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, hiperaktywnością, niedorozwojem umysłowym, depresją, demencją (w tym chorobą Alzheimera), schizofrenią i chorobami umysłowymi. Zaobserwowano, że starsi ludzie, cierpiący na sklerozę, po uzupełnieniu cynku i i manganu w diecie czują się lepiej. W przypadku dzieci z zaburzeniami uczenia się wzrost stężenia metalu ciężkiego kadmu często odpowiada za problemy z czytaniem. Cynk może antagonizować kadm, a stosunek cynku do kadmu znacząco wpływa na umiejętność czytania.

Cynk jest niezbędny do właściwego wzrostu i rozwoju płodu, a badania pokazują, że pełni on ważną rolę w zachowaniu zdrowia oraz równowagi biochemicznej i fizjologicznej kobiet w ciąży. Obniżony poziom cynku u kobiet ciężarnych odpowiada za szereg problemów rozwojowych i związanych z ciążą takich jak przedwczesny poród, mała waga noworodków, wrodzone wady cewy nerwowej i inne problemy neurologiczne, trudności i nieprawidłowości w czasie porodu oraz poronienia. W związku z tym należy koniecznie podkreślić, że w czasie ciąży stężenie cynku w krwinkach czerwonych i białych spada o prawie jedną trzecią, a dieta przeciętnej ciężarnej kobiety zawiera znacznie mniej cynku niż zalecane dzienne spożycie.

Stwierdzono, że podawanie cynku niweluje niektóre symptomy zaburzeń smaku (metaliczny posmak w ustach, nie wyczuwanie smaku lub zwiększone wyczuwanie smaku).

Głównym wrogiem ludzi mieszkających w dużych miastach jest ołów i kadm, które dostają się do powietrza z rur wydechowych samochodów oraz z dymu papierosowego i innych źródeł. Przy zmniejszonej ilości cynku organizm pobiera więcej ołowiu i kadmu; ale jest też odwrotnie: zażywając cynk można zmniejszyć pobór tych trujących substancji. Cynk stanowi więc ochronę przed szkodliwym działaniem zanieczyszczonego środowiska. 

W organizmie dorosłego człowieka znajduje się od 1,4 do 2,2 g cynku. Jego największa ilość koncentruje się w czerwonych i białych krwinkach, w mięśniach, skórze, nerkach, wątrobie, siatkówce oka, a u mężczyzn również w gruczole krokowym (prostacie).

Niedobory cynku

Większość z nas ma za mało cynku – jest on w produktach, które jemy rzadko i w małych ilościach. W dodatku jego wchłanianie bywa utrudnione. Najbardziej narażone na niedobory cynku są osoby stosujące restrykcyjne diety odchudzające, a także wegetarianie (cynk w mięsie jest dla nas bowiem najlepiej przyswajalny). Przyswajanie cynku zmniejsza się w wyniku nadmiernego spożycia produktów zawierających duże ilości fitynianów (roślinne związki obecne w produktach zbożowych, roślinach strączkowych i orzechach), kwasu foliowego, żelaza, miedzi i wapnia.
Największymi wrogami cynku są alkohol, cukier, otręby (mają dużo błonnika), produkty wzbogacone w miedź i żelazo. Ponieważ wchłanianie cynku zachodzi w jelitach, przyczyną deficytów mogą być również niektóre choroby układu pokarmowego. Należą do nich w szczególności takie schorzenia, jak: celiakia, stany zapalne jelit, zapalenie trzustki czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Niski poziom cynku obserwowany jest też u osób cierpiących na choroby przyzębia - parodontoza oraz na bulimię (wilczy głód). Niedobory powstają także w wyniku nadmiernej utraty cynku z organizmu. Dzieje się tak w przypadku stosowania niektórych leków, np. moczopędnych czy pigułek antykoncepcyjnych. Straty cynku są wysokie w cukrzycy, podczas leczenia dializami, niektórymi lekami stosowanymi w zapaleniu stawów (sterydy) i podczas intensywnego wydzielania potu (przeziębienia, choroby nowotworowe, toksemia organizmu, nadczynność tarczycy). Uszkodzenie tkanek spowodowane chorobami nerek, łuszczenie się skóry lub oparzenia są także przyczyną strat cynku w organizmie. Nierzadko cierpią na nie także osoby nadużywające alkoholu.  

W skutek niedoboru cynku w organizmie może dochodzić do nadmiernego gromadzenia się trójglicerydów i w efekcie odwrotnego niż odchudzanie - do otyłości.

Deficyt cynku w diecie jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt i dzieci. W jego wyniku może dojść do zahamowania wzrostu (karłowatość), opóźnienia rozwoju umysłowego i płciowego (opóznione dojrzewanie, niedorozwój narządów płciowych), a także hipogonadyzmu (nieprawidłowego rozwoju genitaliów) - szczególnie w przypadku chłopców. Ponieważ jest jednocześnie istotny w produkcji spermy, jego niedobory mogą powodować u mężczyzn problemy z płodnością. U młodych kobiet z uwagi na niedobór cynku, często występują też zaburzenia miesiączkowania. Nieregularnie miesiączkujące kobiety powinny zastosować kuracje cynkiem, zanim sięgną po środki hormonalne.  

Niedostatki cynku widać przede wszystkim po naszej skórze, na której mogą się zacząć pojawiać zmiany rumieniowe, czyli zaczerwienienia (u dzieci przypominające objawy łuszczycy). Ponadto wszelkie rany czy oparzenia gorzej się na niej goją. Pogarsza się również stan włosów, które zaczynają wypadać. Paznokcie natomiast o wiele łatwiej łamią się i rozdwajają, powstają białe plamki.
 
Zbyt niskie spożycie cynku prowadzi także do spadku produkcji przeciwciał, a więc pogorszenia funkcjonowania układu immunologicznego.
 
W wyniku deficytu cynku w organizmie gorzej funkcjonują także nasze zmysły. Przede wszystkim pojawiają się trudności z widzeniem w warunkach słabego oświetlenia, czyli tzw. kurza ślepota lub ślepota zmierzchowa. Możemy odczuwać również zaburzenia węchu i smaku. Niekiedy dochodzi także do zaburzeń mowy.
 
Niedobór cynku w organizmie jest często powiązany z nadmiarem miedzi i jest szczególnie szkodliwy dla osób starszych. Zależność ta jest obecnie badana przez naukowców, uważających ją za czynnik sprzyjający m.in. rozwojowi choroby Alzheimera. Sugerują, że cynk wpływa na powstawanie blaszki w mózgowiu osób chorych na tę chorobę. Istnieją również doniesienia, że nadmiar miedzi u kobiet ciężarnych, może się przyczyniać do powstania rozszczepu wargi i podniebienia u dziecka.

Ponadto niedobór cynku powoduje niedokrwistość, bladość skóry, trudności z gojeniem ran, wady wrodzone, utratę owłosienia, złą tolerancję glukozy, biegunki, utratę apetytu, zmniejszone libido, uczucie znużenia, pogorszenie pamięci. U dorosłych mogą również wystąpić: zaburzenia w grasicy i węzłach chłonnych. Może sprzyjać miażdżycy tętnic, ponieważ zmniejsza odporność komórek na uszkodzenia.


Nadmiar cynku

Przy zwyczajowym spożyciu cynku z dietą nie stwierdza się na ogół skutków jego nadmiaru. Spowodowane jest to faktem, że cynk nie kumuluje się w organizmie, szybko ulega wydalaniu przez nerki oraz z kałem. Nadmiar obserwuje się natomiast przy spożyciu suplementów cynku (dawki 80 – 150 miligramów).

Zbyt duże dawki cynku mogą wywoływać podrażnienie przewodu pokarmowego, zmniejszenie we krwi stężenia frakcji HDL-cholesterolu (tzw. dobry cholesterol) i podwyższyć poziom frakcji LDL-cholesterolu (tzw. zły cholesterol) oraz efekt przeciwny niż małe dawki, czyli działać hamująco na funkcje układu odpornościowego.

Nadmierna ilość cynku może także ograniczyć wchłanianie miedzi i żelaza oraz przyspieszyć wydalanie żelaza z organizmu, co może być przyczyną niedokrwistości.

Ostre objawy zatrucia cynkiem to bóle żołądka, nudności, utrata apetytu, biegunka i bóle głowy. Ponieważ jednak symptomy te mogą być efektem zupełnie innego schorzenia (są chociażby podobne do zatrucia miedzią), pomocy należy szukać u specjalisty, a z pewnością - nie leczyć się na własną rękę.
 
Zatrucie cynkiem może nastąpić także po skonsumowaniu płodów rolnych opryskanych preparatami cynkowymi lub przechowywanych w cynkowych naczyniach. Nadmiary cynku mogą występować także przy chorobach z wysoką ciepłotą ciała i przy czerwienicy prawdziwej (choroba układu krwiotwórczego polegająca na znacznym wzroście ilości krwinek).


Aby określić, czy w naszym ciele znajduje się wystarczająca ilość cynku, najczęściej wystarczy wykonać badanie krwi z oznaczeniem jego poziomu. Powinien on wynosić średnio 11-18 mol/l u dorosłych oraz 11-24 mol/l w przypadku dzieci. 

Zródła cynku i jego dawkowanie.

Zalecane dzienne spożycie cynku wynosi odpowiednio:

niemowlęta do 6 miesiąca życia - 2 mg
niemowlęta od 6 do 12 miesiąca życia oraz dzieci do lat 3 - 3 mg
dzieci od 4 do 9 roku życia - 5 mg
dzieci od 10 do 12 roku życia - 8 mg
chłopcy od 13 do 18 lat oraz mężczyźni powyżej 19 roku życia - 11 mg
dziewczęta od 13 do 18 roku życia - 9 mg
kobiety od 19 roku życia - 8 mg
ciąża: kobiety poniżej 19 roku życia - 12 mg; powyżej 19 roku życia - 11 mg
laktacja: kobiety poniżej 19 roku życia - 13 mg; powyżej 19 roku życia - 12 mg
 
Dzieci i dorośli z cukrzycą oraz osoby przyjmujące większe dawki witaminy B6 mają zwiększone zapotrzebowanie na cynk!
 
Wchłanianie cynku z przewodu pokarmowego kształtuje się na poziomie 10–40% i zachodzi głównie w jelicie cienkim. Wchłanianie z pokarmu jest regulowane hormonalnie i zależy od zapotrzebowania (zwiększa się w stanach niedoboru). Cynk, podobnie jak żelazo, jest lepiej przyswajany z produktów zwierzęcych niż z roślinnych.

Nie zawsze odpowiednia ilość zjedzonego cynku przekłada się na właściwą ilość w organizmie. Ponieważ wiele zjadanych na co dzień mikroelementów i związków organicznych utrudnia wchłanianie cynku, dlatego często spotykamy się z jego niedoborami.

W organizmie cynk utrzymuje się krótko, zachodzi więc potrzeba regularnej jego dostawy. Jeśli chociaż tylko przez tydzień będzie go za mało, spowalnia się rozwój mięśni i słabnie system immunologiczny (możliwość przeciwstawiania się chorobom).

Kobieta powinna dostarczać organizmowi 13 mg cynku na dobę, a mężczyzna 16 mg cynku.

Spośród wszystkich produktów największą zawartością cynku odznaczają się małże oraz ostrygi wędzone i surowe (70 mg/100). Ponadto cynk zawiera m.in. (w 100 g):

• wątroba cielęca - 8,40 mg
• pestki dyni - 7,50 mg
• serce kurze - 7 mg
• kakao - 6,56 mg
• orzechy nerkowca - 6 mg
• wątroba wieprzowa – 4,5 mg
• siemie lniane - 4 mg
• ser żółty, np. gouda, ementaler - 4 mg
• pieczeń wołowa – 3,76 mg
• fasola biała, nasiona suche – 3,77 mg
• kasza gryczana - 3,50 mg
• migdały - 3,2 mg
• salami - 3,2 mg
• płatki owsiane - 3,1 mg
• niebieski mak, orzechy włoskie, sezam, ziarna słonecznika - 3 mg
• nać selera naciowego - 3 mg
• czekolada gorzka - 2,43 mg
• czekolada - 2 mg
• sardynka w pomidorach - 2,40 m
• groszek zielony – 1,4 mg

Ubogim źródłem cynku są natomiast owoce, zarówno świeże, jak i suszone. Zawartość cynku nie przekracza w nich najczęściej 0,5 mg - na 100 g produktu.

Suplementy cynku mają bardzo różną przyswajalność, dlatego trzeba zadbać o dostarczanie go w formie naturalnej wraz z pożywieniem. A powinniśmy go sobie dostarczać średnio po 16 mg na dobę. Aby temu wymaganiu sprostać musimy zjadać dziennie np:

• ostrygi – 30 gram,
• małże – 135 gram,
• kiełki lub otręby pszenne – 120 gram,
• orzechy brazylijskie – 230 gram,
• mięso wołowe lub podudzie indyka – 460 gram,
• szynkę wieprzową pieczoną – 570 gram.

Suplementacja cynku 

Cynk zażywa się godzinę przed posiłkiem lub 2 godz. po posiłku. Jeśli występują zaburzenia żołądkowe, należy unikać pożywienia zawierającego dużo błonnika. Jeśli stosuje się również żelazo, nie należy brać obu pierwiastków jednocześnie. Cynk powinno się zażywać co najmniej 2 godziny po przyjęciu antybiotyku.

Najlepiej przyswajalny jest cynk w postaci 100% chelatu aminokwasowego, następnie cytrynian cynku, glukonian cynku i najsłabiej przyswajalny jest cynk organiczny.
W wielu preparatach multiwitaminowo-minerałowych czy minerałowych (dobre połączenie wapń, magnez plus cynk) również występuje cynk, należy jednak zwracać uwagę na jego postać, gdyż to ona decyduje o przyswajalności.
Typowe porcje suplementacyjne to 20 mg do 50 mg jonów cynku dziennie.
Należy wybierać preparaty standaryzowane i nie zawierające żadnych sztucznych środków konserwujących czy barwiących. Preparaty w szklanym ciemnym opakowaniu zapewniają stabilność tego minerału przez cały czas zażywania.
Jeśli już musimy korzystać z suplementów, trzeba pamiętać, że tlenek cynku wchłania się zaledwie w kilku procentach i niestety nie reaguje z innymi składnikami preparatów mineralnych i witaminowych.

Konkurentem cynku w organizmie jest miedź i większe dawki cynku mogą zakłócać jej absorbcję. Suplementy cynku wyższe niż 30 mg dziennie powinno się stosować razem z suplementacją miedzi. Zaleca się, aby osoby stosujące suplementy z cynkiem zażywały jednocześnie miedź (1 mg miedzi na 10 mg cynku). Miedź jest niezbędna do wbudowywania żelaza w hemoglobinę. Umożliwia również wykorzystanie aminokwasu tyrozyny jako czynnika niezbędnego dla pigmentacji włosów i skóry.

Pierwszym objawem przedawkowania cynku są wymioty.