Mangan to pierwiastek mineralny, który wchodzi w skład wielu tkanek, jednak w największych ilościach można go znaleźć w wątrobie, mózgowiu, nerkach i trzustce. Ponadto jest składnikiem wielu enzymów, które biorą udział w procesie prawidłowego trawienia i wchłaniania węglowodanów, tłuszczów i białek. Poza tym mangan odpowiada za prawidłową pracę układu nerwowego (w połączeniu z wapniem sprawdza się zwłaszcza u kobiet z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS) i wywiera duży wpływ na poziom libido i sprawność seksualną, a także na płodność. Mangan wspomaga nasz organizm poprzez usuwanie zmęczenia, pomaga przy prawidłowych odruchach mięśniowych. Jest także niezbędnym składnikiem kości. Ponadto wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mózgu i stan skóry oraz spełnia ważną rolę w produkcji tyroksyny, czyli nieaktywnej formy hormonów tarczycy. Jest również pierwiastkiem, który ułatwia wchłanianie i magazynowanie żelaza. Mangan działa aktywująco na enzymy, dotyczy to w szczególności karboksylazy pirogronianowej (odpowiadającej za przemianę pirogronianu w szczawiooctan w cyklu kwasów karboksylowych), dysmutazy ponadtlenkowej, arginazy, które w przemianie materii ułatwiają przyswajanie pewnych witamin.
Przykładowo: bez względu na to ile zjemy świeżych owoców, to bez manganu całe bogactwo zawartej w nich witaminy C zostanie spożytkowane tylko w 20%.
Mangan gromadzi się przed wszystkim w wątrobie i jest wydalany przez przewód jelitowy.
Ten pierwiastek to naturalny antyutleniacz. W organizmie neutralizuje wolne rodniki, co sprawia, że nasze komórki wolniej się starzeją i są w lepszej kondycji; pomaga w walce z trądzikiem.
Mangan – skutki i objawy niedoboru
Niedostateczna podaż manganu wiąże się z zaburzeniami metabolizmu, negatywnie wpływa na rozwój kości, m.in. nieprawidłową mineralizacją kości, pogorszeniem kondycji kości i stawów (zwiększoną resorpcją kości, postępująca osteoporoza). Zbyt mała ilość manganu przyczynia się również do zaburzeń płodności, co jest skutkiem nieprawidłowych reakcji syntezy cholesterolu, z którego wytwarzane są hormony płciowe, sterujące płodnością.
Przypuszcza się, że zwiększa także ryzyko wystąpienia padaczki.
Objawami niedoboru manganu są:
- dysfunkcja układu kostnego - deformacje kości (niedobór manganu przyspiesza rozwój osteoporozy), zahamowanie wzrostu, zaburzenie w koordynacji ruchów, bóle stawów;
- utrata masy ciała
- pogorszenie słuchu i szmery w uszach;
- nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego: zmęczenie, zniechęcenie, stany niepokoju, nerwobóle, czasami niekontrolowane drgawki
- zmniejszenie poziomu libido, spadek sprawności seksualnej, a nawet niepłodność;
- sucha i popękana skóra, słabe paznokcie, rozdwojone końcówki, wypadające włosy;
Znaczny niedobór manganu niekorzystnie wpływa na nasz układ krążenia, oddechowy i nerwowy; może również wywołać niedokrwistość. Dodatkowo mogą pojawić się problemy związane z zaburzeniami w metabolizmie tłuszczowców i obniżenie insulino-wrażliwości tkanek.
Brak manganu w organizmie może prowadzić również do objawów typowych dla utraty witamin z organizmu jak: zmęczenie, zniechęcenie, brak popędu płciowego, pesymizm, stały niepokój, sporadyczne nudności i wymioty.
Stwierdzono również, że zupełny brak manganu w pokarmie wywołuje zaburzenia w produkcji mleka.
Niedobór manganu u kobiet w ciąży – może stać się przyczyną uszkodzenia błędnika u rozwijającego się płodu.
Mangan – skutki i objawy nadmiaru
Nie odnotowano przypadków nadmiernego spożycia manganu wraz z pożywieniem. Do zwiększonej ilości tego pierwiastka w organizmie może dojść w wyniku kontaktu z pyłem lub dymem zawierającym mangan. Wówczas pojawiają się zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego, które przypominają chorobę Parkinsona, np. drżenie kończyn czy trudności w chodzeniu.
Mogą się nawet pojawić zaburzenia psychiczne (np. depresja, demencja, schizofremia), bezsenność, impotencja. Ponadto w przypadku nadmiaru manganu w organizmie może dojść do zaburzenia funkcjonowania wątroby i tarczycy.
Nadmiar nagromadzonego manganu w organizmie powoduje zaburzenia w metabolizmie innych pierwiastków, np. żelaza, powodując zahamowanie powstawania hemoglobiny.
Ponadto, jak informują naukowcy z Uniwersytetu Prowincji Quebec w Montrealu, nadmiar manganu może się przyczynić także do obniżenia IQ. Z ich testów wynika, że dzieci narażone na wysokie stężenia manganu w wodzie pitnej miały niższy iloraz inteligencji niż rówieśnicy mający w domu wodę z niewielkimi ilościami tego pierwiastka lub zupełnie go pozbawioną. Co jednak ciekawe - ilości manganu pochodzące z diety, mimo że były znacznie wyższe niż te w wodzie, nie przekładały się na niskie IQ. Naukowcy podejrzewają, że mangan dostarczany do organizmu wraz z wodą może być potem przetwarzany inaczej niż ten z pokarmów.
Mangan o niższym stopniu utlenienia ma właściwości toksyczne, szczególnie tlenki manganu dwuwartościowego. Bardzo niebezpieczny jest pył związków manganu powstający przy wydobywaniu rud manganowych.
UWAGA!
Mangan wchodzi w interakcje z niektórymi antybiotykami - może zmniejszać ilość przyswajanych antybiotyków przez organizm, a tym samym ich skuteczność. Aby tego uniknąć, należy przyjmować suplementy z manganem co najmniej jedną, a najlepiej dwie godziny przed lub po spożyciu leków.
Mangan wchodzi w interakcje z:
- wapniem - w dużych dawkach ogranicza wchłanianie manganu,
- doustnymi środkami antykoncepcyjnymi - obniżają poziom manganu we krwi,
- fosforanami, magnezem - w dużych dawkach obniżają wchłanianie manganu,
- żelazem - nadmiar manganu obniża wchłanianie żelaza.
Nie zaleca się spożywanie w dużych dawkach manganu kobietą w ciąży i karmiącym piersią.
Mangan – dawkowanie
Dzienne zapotrzebowanie na mangan wynosi:
- niemowlęta - 0,003 mg
- dzieci od 7. do 12. miesiąca życia - 0,6 mg
- dzieci do 1. do 3. roku życia - 1,2 mg
- dzieci do 4. do 8. roku życia - 1,5 mg
- dziewczęta od 9. do 18. roku życia - 1,6 mg
- chłopcy od 9. do 13. roku życia - 1,9 mg
- chłopcy od 14. do 18. roku życia - 2,2 mg
- kobiety - 1,8 mg
- mężczyźni - 2,3 mg
- kobiety w ciąży - 2,0 mg
- kobiety karmiące - 2,6 mg
Według danych Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie, w Polsce zapotrzebowanie człowieka na mangan nie zostało ustalone.
Mangan – w jakich produktach występuje?
Powszechność manganu w pożywieniu zapewnia nam jego stały dostęp do organizmu, a różnorodność źródeł pierwiastka pozwala na dobór odpowiedniego dla nas, bez względu na alergie i upodobania żywieniowe, produktu zapewniającego stałe dostawy manganu.
Pierwiastek ten w sporych ilościach można znaleźć w goździkach, płatkach owsianych, produktach zbożowych z pełnego ziarna (zwłaszcza w chlebie żytnim razowym), suchych nasionach roślin strączkowych (zwłaszcza fasoli białej). Nie brakuje go także w owocach morza, kaszy gryczanej, orzechach (szczególnie piniowych, laskowych i włoskich) oraz tofu.
Z warzyw najwięcej manganu zawierają korzeń pietruszki, szpinak, jarmuż, kalafior i buraki, a z nasion i ziaren – ziarna słonecznika. Z kolei z owoców ananasy i morele (także te suszone), jeżyny.
Ponadto mangan zawierają ryż brązowy, kakao, orzechy arachidowe, pestki dyni, gorzka czekolada, czarna i zielona herbata (jedna filiżanka zielonej herbaty zawiera około 0,41-1,58 mg manganu, a czarnej herbaty około 0,18-0,77 mg tego pierwiastka)
