Rumianek pospolity (łac. Matricaria recutita) to jedna z najbardziej znanych i popularnych
roślin leczniczych. Inne jej nazwy to rumianek lekarski, rumianek apteczny.
Rumianek występuje powszechnie w całej Europie oraz w wielu miejscach w Azji, w Ameryce Północnej i Australii. Ma niewielkie wymagania glebowe. Rośnie dziko jako chwast na polach, miedzach i nieużytkach, w ogródkach, na leśnych łąkach i górskich zboczach. Szczególnie obficie pojawia się po śnieżnej zimie i wilgotnej wiośnie. Niestety w wyniku chemicznego zwalczania chwastów ta cenna roślina lecznicza znika z miejsc naturalnego występowania. Ze względu na duże zapotrzebowanie na rumianek w ziołolecznictwie i kosmetologii, jest on coraz częściej uprawiany na plantacjach.
Jest popularną rośliną wykorzystywaną w ziołolecznictwie i kosmetologii. Surowcem zielarskim są wysuszone biało-żółte kwiaty, z których można przygotowywać napary, okłady, maści itp.
Wysuszone koszyczki, zbiera się na początku kwitnienia (gdy kwiaty języczkowe jeszcze nie zwisają). Zbiór najlepiej przeprowadzać w suche, słoneczne dni, w godzinach popołudniowych - wtedy rośliny zawierają najwięcej substancji czynnych. Koszyczki suszy się w przewiewnym i zacienionym pomieszczeniu rozłożone cienką warstwą.
Nie powinno się zbierać ziela rosnącego przy ruchliwych drogach ze względu na zanieczyszczenia chemiczne.
W kwiatach rumianku znajduje się olejek eteryczny (0,3-1,3%), w którego skład wchodzą:
- chamazulen (6-18%, środek o działaniu antyalergicznym, bakteriobójczym i przeciwzapalnym)
- α-bisabolol i jego tlenki (25-50%, mają właściwości kojące, poprawiają wygląd suchej lub uszkodzonej skóry, zmniejszają łuszczenie)
- spiroeter
- β-farnezen
- mircen
- kadinen i inne (substancje zapachowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne).
W rumianku można również odnaleźć:
- flawonoidy (przeciwutleniacze)
- pochodne kumaryny, np. umbeliferon i herniaryna (mają wpływ na krzepliwość krwi)
- spirocykliczne poliacetyleny ( o działaniu przeciwbólowym, antybakteryjnym i pobudzającym ośrodkowy układ nerwowy)
- śluz (do 17%)
- cholinę (witamina B4, która jest niezbędną substancją w budowie komórkowej)
witaminę C
karotenoidy (przeciwutleniacze niezbędne do prawidłowej pracy wzroku) - witaminę C
- karotenoidy (przeciwutleniacze niezbędne do prawidłowej pracy wzroku)
- fitosterole (obniżające poziom cholesterolu)
- fenolokwasy
- garbniki katechinowe ( o działaniu przeciwzapalnym, antybakteryjnym oraz ściągającym)
- kwasy fenolowe
- gorycze (glikozydy, pobudzające układ trawienny)
- sole mineralne.
Dzięki tej różnorodności składników rumianek zawdzięcza opinię jednej z najcenniejszych roślin leczniczych.
alergia, katar sienny, zapalenie górnych dróg oddechowych, wzdęcia, dolegliwości trawienne, zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit, zapalenie jelita grubego, choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy, kolka niemowlęca, stany zapalne gardła (płukanki), bolesne skurcze jelit u dzieci i niemowląt, zewnętrznie w chorobach skóry przebiegających z jej podrażnieniem. zewnętrznie w stanach zapalnych pochwy.
Rumianek na zapalenie spojówek
Składniki naparu rumiankowego działają antyseptycznie, ściągająco i przeciwzapalnie. Ponadto hamują wydzielanie histaminy. To czyni z naparu bardzo skuteczny środek do przemywania i kompresów na podrażnione oczy – czy to z powodu stanu zapalnego spojówek, czy uczulenia.
Rumianek na podrażnienia skóry
Dzięki właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym rumianku - co jest związane z zawartością alfa-bisabololu i spiroeteru, w mniejszym stopniu chamazulenu - napar z jego kwiatów jest doskonałym środkiem pomocnym przy wielu problemach skórnych.
Można go stosować np. do przygotowania parówek, kompresów lub do przemywania skóry dotkniętej trądzikiem, do łagodzenia podrażnień, a nawet zmian skórnych spowodowanych grzybicą.
Pomoże także przy owrzodzeniach, oparzeniach, świądzie. Dlatego wyciąg z rumianku jest bardzo cenionym składnikiem wielu kosmetyków - kremów, maseczek, płynów do mycia i kąpieli - przeznaczonych do skóry delikatnej i wrażliwej.
Rumianek na włosy
Ekstrakt z rumianku jest składnikiem wielu kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji włosów - ale tylko blond, ma bowiem silne właściwości rozjaśniające. Przywraca im naturalną jasną barwę, nadaje połysk i elastyczność, ułatwiając ich układanie.
W przypadku włosów przetłuszczających się przeciwdziała pojawieniu się łupieżu. A ponadto dzięki zawartości licznych związków mineralnych zapobiega wypadaniu włosów, odżywiając ich cebulki.
Rumianek na rany
Olejek pozyskiwany z kwiatów rumianku ma nie tylko silne działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, ale również pobudza przemianę materii w skórze i dzięki temu przyśpiesza gojenie się drobnych ran. Dlatego znajduje się on w wielu leczniczych kremach, maściach czy żelach, które działają antyseptycznie i jednocześnie ułatwiają zabliźnianie się zranień skóry.
Udowodniono, że wyciąg i olejek z rumianku pomagają w leczeniu zakażeń bakteryjnych i grzybiczych wywołanych m.in. bakterią staphylococcus aureus czy drożdżakiem candida albicans.
Rumianek pomocny przy trądziku
Przemywanie cery trądzikowej naparem z rumianku oczyszcza oraz łagodzi podrażnienia, świąd i niewielkie owrzodzenia skóry. Obecność spiroeteru oraz alfa-bisabololu sprawiają, że rumianek wspomaga łagodzenie podrażnień skóry.
Rumianek na uspokojenie
Rumianek ma właściwości rozluźniające, pomaga odprężyć się i uspokoić skołatane nerwy – to zasługa m.in. spiroeteru i związków kumaryny.
W stanach zdenerwowania, wypicie szklanki herbatki rumiankowej działa uspokajająco, wycisza emocje i redukuje nadmierny stres. Stosowanie kąpieli rumiankowej również pozwala odzyskać dobre samopoczucie i spokój wewnętrzny oraz ma korzystny wpływ na cały system nerwowy. A problemy ze snem miną, gdy położymy głowę na małej poduszeczce, do której wsypiemy trochę suszonych kwiatów rumianku.
Rumianek na żołądek
Dzięki aktywnym substancjom zawartym w rumianku, skutecznie radzi on sobie z różnymi dolegliwościami trawiennymi.
Spiroeter hamuje wydzielanie histaminy, serotoniny i bradykininy – substancji wywołujących stany zapalne. Flawonoidy i pochodne kumaryny wpływają rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit i przewodów żółciowych. W rezultacie napar z rumianku działa przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka, poprawia przepływ żółci, korzystnie działa na przewód pokarmowy i wątrobę.
Herbatka rumiankowa po sutym i tłustym posiłku ułatwi jego trawienie. Jest ona także zalecana jako środek pomocniczy w nadkwaśności żołądka i nadmiernym wydzielaniu soku żołądkowego, przynosi ulgę w chorobie wrzodowej i zapaleniu błony śluzowej żołądka.
Ponieważ zawarte w rumianku flawonoidy i związki kumaryny powodują obniżenie napięcia mięśni gładkich żołądka i jelit, herbatka rumiankowa jest bardzo skutecznym środkiem wiatropędnym. Przynosi ulgę przy: nadmiernej fermentacji i wzdęciach, kolce jelitowej, świetnie radzi sobie z bólami brzucha.
Ma delikatne działanie przeczyszczające, rumianek ułatwia wypróżnienie i pośrednio przyczynia się do leczenia hemoroidów.
Jej właściwości rozkurczające i jednocześnie antyseptyczne sprawiają, że jest również przydatna przy problemach z nerkami i pęcherzem moczowym.
Rumianek na ból
Czasami rumianek nazywany jest „ziołową aspiryną”. Wszystko dlatego, że przed wiekami był on wykorzystywany jako domowy środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy.
Kwiaty rośliny do dzisiaj wykorzystywane są samodzielnie lub też w połączeniu z innymi środkami przeciwzapalnymi. Ma to na celu zmniejszenie bólu, zatorów, a także obrzęku i zaczerwienienia.
Rumianek a cukrzyca
Rumianek ma również działanie przeciwcukrzycowe. Wywiera korzystny wpływ na trzustkę, przez co pomaga zapobiegać nadmiernemu wzrostowi poziomu glukozy we krwi.
Rumianek a serce
W ostatnim czasie przebadano potencjał działania rumianku w zakresie wspierania ochrony układu sercowo-naczyniowego. Ze względu na wysoki poziom flawonoidów, regularne spożywanie zioła pozwoliło u starszych mężczyzn minimalizować ryzyko zgonu, wynikające z chorób niedokrwiennych serca. W The Lancet opublikowano wyniki badań, w których potwierdzono, że większa ilość flawonoidów spożywanych w żywności i ziołach zmniejsza ryzyko śmierci związanej z chorobami wieńcowymi. Dotyczy to zatem nie tylko samego ziela, ale także innych produktów roślinnych, chociażby takich jak ziele czystka, borówki, żurawina, winogrona, kakao, a także większość nasion i orzechów.
Rumianek na infekcje gardła i jamy ustnej
Olejek eteryczny, a zwłaszcza zawarty w nim alfa-bisabolol i spiroeter, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie na błony śluzowe jamy ustnej. W efekcie rumianek bardzo skutecznie radzi sobie z: infekcjami gardła, zakażeniami grzybiczymi jamy ustnej, stanami zapalnymi dziąseł.
Rumianek ma potencjalne działanie przeciwnowotworowe
Przez dużą zawartość substancji o działaniu antyoksydacyjnym, ekstrakt z rumianku zapobiega rakowi i ma zdolności do regulowania angiogenezy guza.
Rumianek zawiera antyoksydacyjną apigeninę. W badaniach z użyciem probówek wykazano, że apigenina zwalcza komórki nowotworowe, zwłaszcza piersi, przewodu pokarmowego, skóry, prostaty i macicy.
Niedawno opublikowane w Journal of American Society for Biological Experimental Biology badania wykazują, iż rumianek powoduje minimalne efekty związane z hamowaniem wzrostu zdrowych komórek. Jednocześnie potwierdziły one znaczne zmniejszenie ilości komórek nowotworowych w ludzkim organizmie, zapewne dzięki blokowaniu nadmiernej produkcji androgenów.
Przeciwutleniacze zawarte w rumianku wpływają na zmniejszenie stanów zapalnych w organizmie poprzez neutralizowanie uszkodzeń powodowanych przez wolne rodniki, a także przez zapobieganie mutacji komórek.
Rumianek w kosmetyce
Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i łagodzącym, rumianek jest wspaniały dla osób dbających o urodę. Wyciąg z tej rośliny często dodawany jest do kosmetyków dostępnych w drogeriach. Można znaleźć go w składzie żeli i płynów do mycia ciała, szamponów, kremów i balsamów.
Kosmetyki na bazie rumianku są przeznaczone dla skóry alergicznej, delikatnej i wrażliwej. Działają kojąco, zmniejszają podrażnienia, odświeżają, nawilżają i dodają skórze blasku.
Ekstrakt z rumianku jest ważnym składnikiem past do zębów oraz płukanek do ust i gardła.
Rumianek ― sposoby użycia
Ziele rumianku można wykorzystywać na różne sposoby. Najbardziej popularne jest przygotowanie herbaty/naparu. Wystarczy zalać gorącą wodą jedną kopiastą łyżeczkę do herbaty suszu i pozostawić do naciągnięcia 10 minut pod przykryciem, potem odcedzić. Tak przygotowany napar możemy pić 3 razy dziennie po pół szklanki między posiłkami w zaburzeniach funkcjonowania przewodu pokarmowego (w przypadku wzdęć czy kolek). Dodatkowo napar ten można stosować do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i w postaci okładów na owrzodzenia, oparzenia, rany i w zapaleniach spojówek.
Jeśli potrzebny jest odwar do kąpieli i płukania włosów, procedura przygotowania jest taka sama, należy jedynie użyć większej ilości ziela.
Podczas przygotowywania okładów kopiastą łyżkę stołową rumianku należy zalać 1/4 litra gotującego się mleka lub wody, pozostawić do naciągnięcia. Okłady robi się z ciepłego odwaru. Zaparzony rumianek wykorzystuje się także do inhalacji, czyli wdychania oparów.
Kąpiel w rumianku - 100g koszyczków rumianku należy zalać 3 litrami wody, doprowadzić do wrzenia i gotować pod przykryciem 15 minut. Tak przygotowany odwar przecedzamy i wlewamy do wanny z ciepłą wodą. 20-minutowa kąpiel działa uspokajająco, łagodzi podrażnienia skóry i dezynfekuje całe ciało.
W przypadku dolegliwości bólowych najłatwiej jest przygotować poduszeczkę ziołową. Lniany woreczek napełnia się suszonymi kwiatami rumianku, zaszywa, podgrzewa i przykłada na bolące miejsce. Można przygotować olej rumiankowy ze świeżych kwiatów zalanych oliwą z oliwek. Mikstura stoi na słońcu przez 14 dni. Potem olej przechowuje się w lodówce.
Rumianku używa się też w postaci maści przygotowanej na bazie smalcu i świeżych kwiatów. Całość rozgrzewa się, odstawia na noc w chłodne miejsce, a następnego dnia podgrzewa się lekko, przeciska przez ściereczkę i rozlewa do słoiczków. Oczywiście gotowe maści oraz wyciągi alkoholowe i mieszanki z innymi ziołami dostępne są w aptekach.
Rumianek ma jeszcze jedno, nietypowe zastosowanie: jest kwiatem jadalnym, wykorzystywanym w przygotowaniu i ozdabianiu potraw. Można dorzucać rumianek do zup lub sałatek oraz dekorować nim ciasta.
Rumianek ― czy jest bezpieczny?
Naukowcy twierdzą, że rumianek stosowany w zalecanych dawkach absolutnie nie zagraża zdrowiu, nawet u niemowląt, kobiet w ciąży i karmiących piersią. Rumianek został zakwalifikowany przez FDA (Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) jako surowiec bezpieczny do stosowania.
Chociaż ma on właściwości przeciwuczuleniowe (dzięki obecności chamazulenu), to znane są bardzo rzadkie przypadki wystąpienia alergii i wstrząsu anafilaktycznego po zastosowaniu rumianku u osób uczulonych na rumianek, chryzantemy, czy astry.
Rumianek może także wzmacniać lub osłabiać działanie niektórych leków, dlatego przed włączeniem go do swojej diety, warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym terapię.
Wyciąg z rumianku należy stosować ostrożnie u pacjentów zażywających doustne leki przeciwzakrzepowe (warfaryna) ze względu na zwiększone ryzyko krwotoków oraz u pań stosujących hormonalną terapię zastępczą (HTZ) – wodne wyciągi rumianku mogą osłabiać działanie HTZ.